Mae Clafr yn glefyd hysbysadwy ond nid yw’n peri unrhyw risg i iechyd pobl.

Dyma’r canllaw i Gymru a Lloegr

O dan Orchymyn Clafr 1997 mae’n drosedd os yw perchnogion neu geidwaid defaid yn methu â thrin defaid sy’n weladwy wedi’u heffeithio gan y clafr.

Gall Awdurdodau Lleol reoli symudiad defaid y mae clafr yn effeithio arnynt, a gofyn am drín y defaid hynny os oes angen.

Os ydych yn amau bod gennych y clafr yn eich diadell, cysylltwch â ni ar 01554 748576 neu gwareduscab@colegsirgar.ac.uk

Mae dau fath o driniaeth ar gael i drin neu atal clafr.

Opsiwn cyntaf yw cael eu trochi gyda’r Dip Organoffosffad neu’r defnydd o lactones Macrocyclic – moxidectin doramectin neu ivermectin (e.e. Cydectin, Dectomax, Ivomec).

Dip Organoffosffad

• Mae’r Dip Organoffosffad yn rhwystro trosglwyddiad nerfau mewn moleciwl sy’n gyffredin i’r gwiddonyn, y defaid a’r defnyddwyr dynol
• Mae Gwaredu Scab yn argymell PPE llawn i bob defnyddiwr
• Mae’n ofynnol i ddefaid aros yn yr hydoddiant am o leiaf un funud gan gadw’r crynodiad yn gyson.

Lactonau Macrocyclic

• Defnyddir y rhain yn nodweddiadol fel gwrthlyngyryddion ac mae rhai cynhyrchion hefyd yn gallu lladd gwiddon y clafr. *Nid yw pob cynnyrch yn lladd gwiddon felly mae’n bwysig darllen y taflenni data.
• Mae safle’r pigiad, dos a chyfnodau tynnu’n ôl yr holl gynhyrchion yn wahanol ac yn agored i newid felly mae’n ddoeth darllen y daflen ddata bob tro.

Ail-heintio yn dilyn triniaeth

Bydd dipiau OP a RHAI lactone macrosyclig yn darparu amddiffyniad hirfaith ar ôl triniaeth.

Os defnyddir y dip yn gywir yna mae’r amddiffyniad yn para 60 diwrnod.

Ar gyfer y lactones macrogylchol, ymgynghorwch â’ch milfeddyg neu SCOPS.

Mae yna ffyrdd o geisio atal y clafr rhag lledaenu, a dylech ddilyn mesurau bioddiogelwch gan gynnwys:

• Sicrhau bod stoc newydd yn cael eu rhoi mewn cwarantîn
• Ynysu stoc sy’n dangos symptomau
• Ffensio dwbl a chynnal ffensys ffiniol da
• Cynnal profion gwaed i wneud diagnosis o clafr cyn i symptomau clinigol ymddangos
• Triniaeth ar adegau o risg

Gan fod y clafr yn gallu bod yn anodd ei adnabod, dylech drafod y canlynol gyda’ch milfeddyg:

• Unrhyw bryderon
• Cynlluniau triniaeth
• Mesurau ataliol i amddiffyn eich praidd

Yn ystod cyfnod cynnar y clafr, nid yw plâu yn amlwg, ac mae anifeiliaid yn aml yn ymddangos yn glinigol normal.

Gall gymryd 40-50 diwrnod ar ôl haint cyn y gwelir arwyddion.

Mae niferoedd gwiddonyn isel a briwiau bach iawn, bron yn anghanfyddadwy.

Gall yr arwyddion gweladwy cyntaf cynnwys defaid yn fod yn aflonydd, rhwbio yn erbyn pyst ffensys, darnau o wlân wedi’u baeddu a’u staenio, taflu pen a thagiau cnu rhydd.

Mae arwyddion clinigol yn cynnwys cosi a chrafu difrifol, brathu ar ystlysau (flanks), anesmwythder, colli gwlân, briwiau ar y croen allblyg a phruritig, croen wedi’i orchuddio â chlafriadau a chroen tewychu, excoriation croen a heintiau croen eilaidd, poen difrifol, colli pwysau (a all fod yn ddifrifol), pwysau geni isel a chyfraddau marwolaethau amenedigol uwch mewn ŵyn sy’n cael eu geni i effeithio ar famogiaid.

Dylech edrych allan am:

• Rhwbio a chrafu yn erbyn pyst ffens
• Olion cnoi a brathu eu cnu
• Ardaloedd budr o gnu o ganlyniad i grafu gwallt, yn enwedig y tu ôl i’r ysgwydd
• Ardaloedd glân o gnu, lle mae defaid wedi cnoi
• Mannau ar y cnu wedi torri o ganlyniad i frathu a chrafu
• Gall defaid yr effeithir arnynt fod yn hynod sensitif i gael eu gyffwrdd. Gallant ymateb trwy gnoi
• Gall defaid sy’n cael eu effeithio gan clafr fynd yn ddiflas ac yn ddigalon a sefyll ar wahân i weddill y praidd

Mae’r Clafr yn heintus iawn ac mae’n lledaenu trwy drosglwyddo gwiddon o ddefaid/defaid heintiedig i ddefaid heb widdon Psoroptes ovis.

Gall hefyd ddigwydd trwy drosglwyddo gwiddon sy’n bresennol mewn gwlân wedi’i halogi, offer, ffensys, siediau, caeau ac ati rhwbio a chrafu yn erbyn pyst ffensys gan adael gwlân wedi’i heintio â gwiddon a all oroesi hyd at 17 diwrnod oddi ar y defaid.

Mae’r gwiddonyn yn gallu goroesi mewn tagiau gwlân a fflochiau croen yn yr amgylchedd am 17 diwrnod ar gyfartaledd gan olygu bod defaid yn gallu dal y gwiddonyn hyd yn oed heb ddod i gysylltiad â defaid. Gall hyn gynnwys trelars, offer cneifio, martiau, caeau, ayb

Clafr yw un o’r clefydau parasitig mwyaf heintus ar ddefaid ym Mhrydain.

Mae’r cyflwr ei hun yn fath o ddermatitis alergaidd a achosir gan widdonyn clafr parasitig iawn: Psoroptes ovis

Mae gwiddonyn benywaidd yn dodwy un neu ddau o wyau’r dydd yng nghnu’r ddafad am tua 40 diwrnod.

Mae clafr yn adwaith alergaidd i’r gwiddon Psoroptes ovis sy’n bwydo ar olewau a phroteinau a geir ar y croen, gan achosi cosi a chwalfa yng nghroen yr anifail gan achosi i’r ddafad gosi’n helaeth gan arwain at golli gwlân yn dameidiog.

O fewn 6-8 wythnos, bydd gwiddon yn lluosi, bydd y briw wedi lledu, bydd defaid yn colli cyflwr yn gyflym a bydd afiechyd clinigol yn amlwg.